De bezitsgenitief

Vroeger had het Nederlands, net als het Duits nu nog, naamvallen. De enige overgebleven en productieve naamval is de genitief. Productiviteit betekent dat een bepaalde uitgang of afleiding nog altijd probleemloos toegepast kan worden op zowel oude, nieuwe als uitgevonden of onbestaande woorden. De werkwoordsuitgang voor de derde persoon enkelvoud -t is bijvoorbeeld productief, zowel voor oude als voor nieuwe of uitgevonden/onbestaande werkwoorden wordt de derde persoon enkelvoud steeds met een -t gevormd op het eind.

De genitief wordt in het Nederlands enkel gebruikt om bezit aan te duiden bij eigennamen en als partitieve genitief. (Meer over de partitieve genitief volgt in de volgende post.)

De genitiefuitgang is een -s. Beïnvloed door het Engels neigen veel mensen ertoe om voor die -s een apostrof te zetten. In het Engels mag dat altijd, in het Nederlands niet.

§ Als de voorafgaande klank niet verandert door er een -s aan toe te voegen (door de lettergreep te sluiten met andere woorden), dan wordt er geen apostrof gebruikt:

Jans fiets. (Eindigt het woord op een medeklinker, dan wordt er geen apostrof gebruikt. Zie verderop voor woorden die al op een s of een s-klank eindigen.)

Andrés boeken. (Omdat er op de é een accent staat, kan die niet verkeerd uitgesproken worden. De s wordt gewoon aan de é geplakt.)

Geertruis computer. (Combinaties als eu, oe, ui, ie, aa, ee, uu, oo, ij, ei, eau, au, ou, … behouden hun uitspraak wanneer er een -s aan gehangen wordt.)

Marie Jeannes foto's. (Jeanne eindigt op de zogenaamde sjwa, de klank in de of Elke behoudt ook zijn klankwaarde in een gesloten lettergreep.)

Belgiës beste pannenkoekenbakker.

§ Verandert de klank wél doordat de lettergreep gesloten wordt, dan wordt er een apostrof gebruikt:

Lisa's moestuin. (De open a zou een doffe a worden.)

Elmo's vuilbak.

Manu's peuk.

Kelly's verjaardag.

§ Eindigt het woord al op een s-klank, dan wordt er enkel een apostrof gezet en valt de genitief-s weg:

Fons' balpen.

Bush' ondergang. (Deze regel geldt ook voor sisklanken, zoals hier in Bush.)

Bangladesh' regering.

Opgelet!

Marx' communisme. (Hier hoor je een s-klank, dus enkel apostrof.)

Dutrouxs ontvoeringen. (In Dutroux hoor je géén s-klank, dus wordt de genitief-s gewoon aan het woord geplakt.)

Deprezs cursus. (Géén s-klank.)

Dumas' werken. (Hier hoor je geen s-klank, maar toch wordt er enkel een apostrof geschreven. Dat komt omdat we in het Nederlands nooit twee medeklinkers op het eind van een woord schrijven.)

France's schort. (De e wordt in dit woord niet uitgesproken, volgens de uitspraak eindigt het als het ware op een s-klank, daarom staat er ook een apostrof voor de genitief-s. Als de -s zonder apostrof aan het woord geschreven zou worden, dan zou de sjwa uitgesproken worden.)

Leuk om weten is dat het Nederlands, in vergelijking met de andere grote Germaanse talen, de eerste taal is waarin de genitief aan het verdwijnen is. Het Engels en de Scandinavische talen bijvoorbeeld, waarin er ook geen naamvallen meer zijn behalve de genitief, gebruiken hun genitief-s veel productiever. Daar is het mogelijk om van elk woord een genitief te maken: *de kats poten, *de fiets' bel. In het Duits zijn de naamvallen ook stilletjesaan aan het uitsterven. In vergelijking met de andere Germaanse talen is het te verwachten dat uiteindelijk de genitief ook daar als enige zal overblijven.

Liefs

°